CÁCH THỨC ĐỂ KHAI THÁC OER CÓ CHẤT LƯỢNG

-->

Trong 2 số liên tiếp tháng 10 và 11/2012, tạp chí Tin học & Đời sống đã đề cập tới “Những khái niệm cơ bản liên quan tới tài nguyên giáo dục mở” (OER) và “Khía cạnh pháp lý của OER”. Bài kỳ này trình bày về cách thức để khai thác OER có chất lượng cũng bằng việc tiếp tục mạch các câu hỏi tương tự như với 2 bài trước.

AI SẼ ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG CỦA OER?

Câu hỏi này có khả năng phản ánh một lưu ý cố thủ sâu đối với các tư liệu giáo dục khi mà hiện đang là 'các xuất bản phẩm' mà chất lượng của chúng do các nhà xuất bản giáo dục kiểm soát. Lưu ý này đã - và đang - là hợp lệ, phản ánh một phần sự hiểu biết về phạm vi và sự đa dạng của các tư liệu giáo dục được sử dụng trong các ngữ cảnh dạy và học. Nó cũng phản ánh một sự ủy thác sai về trách nhiệm đối với chất lượng cho một bên thứ 3. Tư duy này được hiểu trong không gian OER ở dạng của một giả thiết không được nói ra rằng một hoặc nhiều cơ quan chuyên tâm nên nắm lấy trách nhiệm đầy đủ cho việc đảm bảo rằng OER được chia sẻ trong các kho trực tuyến sẽ là có chất lượng cao. Bổ sung thêm cho điều không có khả năng thực tiễn này, nó đánh dấu thực tế rằng định nghĩa về chất lượng là phụ thuộc vào sự chủ quan và vào ngữ cảnh.

Nguồn: http://www.flickr.com/photos/bee/6933010553/sizes/z/in/photostream/

Theo các phân tích, trách nhiệm đảm bảo chất lượng của OER được sử dụng trong các môi trường dạy và học sẽ nằm lại với viện trường, những người điều phối các chương trình/ khóa học, và cá nhân các nhà giáo dục có trách nhiệm phân phối giáo dục. Như họ luôn đã làm khi mô tả các sách giáo khoa, việc chọn một video để xem, hoặc sử dụng kế hoạch bài giảng của ai đó khác, những tác nhân đó là những người giữ trách nhiệm cuối cùng cho việc chọn các tư liệu nào - mở và/hoặc sở hữu độc quyền - để sử dụng. Vì thế, 'chất lượng của OER' sẽ phụ thuộc vào các tài nguyên nào họ chọn để sử dụng, cách mà họ chọn để tùy biến chúng để làm cho chúng phù hợp theo ngữ cảnh, và cách mà họ tích hợp chúng vào trong các hoạt động dạy và học các dạng khác nhau.

Nhiệm vụ đảm bảo chất lượng đã bị phức tạp hóa bằng sự bùng nổ các nội dung có sẵn (cả mở và sở hữu độc quyền). Điều này vừa là phước lành, khi nó làm giảm khả năng cần thiết phải phát triển các nội dung mới, và cũng là sự nguyền rủa, khi nó đòi hỏi các kỹ năng ở các mức cao hơn về thông tin trong việc tìm kiếm, lựa chọn, tùy biến thích nghi và đánh giá. Khi các viện trường chia sẻ nhiều hơn các nội dung giáo dục trên trực tuyến, họ sẽ muốn đảm bảo rằng các nội dung đó phản ánh tốt trong viện trường và có thể vì thế đầu tư cho việc cải thiện chất lượng của nó trước khi làm cho nó sẵn sàng trong các kho. Trong môi trường OER, việc đảm bảo chất lượng vì thế sẽ được sự phát triển của các kho như vậy hỗ trợ, mà sẽ đưa ra ít nhất là các mức về đảm bảo chất lượng ban đầu.

Nhưng những đầu tư một phần của các viện trường, qua thời gian, đơn giản là sẽ phục vụ để tạo ra nhiều hơn các cơ hội cho việc tìm kiếm các tư liệu tốt để sử dụng. Trách nhiệm ban đầu cho việc tìm kiếm đúng các tư liệu để sử dụng, và cho việc sử dụng chúng để hỗ trợ giáo dục có hiệu quả, vẫn sẽ nằm lại với các viện trường và các nhà giáo dục cung cấp sự giáo dục.

GIÁO DỤC CÓ THỂ HƯỞNG LỢI NHƯ THẾ NÀO BẰNG VIỆC KHAI THÁC OER?

Lý do quan trọng nhất cho việc khai thác OER là các tư liệu giáo dục được cấp phép mở có tiềm năng khổng lồ để đóng góp cho việc cải thiện chất lượng và tính hiệu quả của giáo dục. Những thách thức truy cập gia tăng, được kết hợp với sự triển khai liên tục hạ tầng CNTT-TT trong các viện trường giáo dục, chỉ ra rằng ngày càng trở nên quan trọng cho họ để hỗ trợ, theo một cách thức có kế hoạch và có chủ tâm, sự phát triển và sự cải thiện chương trình giảng dạy, chương trình và thiết kế khóa học liên tục, việc lên kế hoạch của các phiên tiếp xúc với các học viên, sự phát triển chất lượng các tư liệu dạy và học, và sự thiết kế đánh giá có hiệu quả - tất cả các hoạt động nhằm vào việc cải thiện môi trường dạy và học trong khi quản lý được chi phí của điều này thông qua sử dụng ngày một gia tăng việc học tập dựa vào các tài nguyên.

Đưa ra điều này, tiềm năng giáo dục có khả năng biến đổi của OER xoay quanh 3 khả năng có sự liên kết với nhau sau đây:

1. Sự sẵn sàng ngày một gia tăng các tư liệu học tập phù hợp, chất lượng cao có thể đóng góp cho năng suất cao hơn của các học viên và giáo viên. Vì OER loại bỏ những hạn chế xung quanh việc sao chép các tài nguyên, nó có thể làm giảm được chi phí truy cập các tư liệu giáo dục. Trong nhiều hệ thống, tiền bản quyền thanh toán cho các sách giáo khoa và các tư liệu giáo dục khác chiếm một tỷ lệ đáng kể trong tổng chi phí, trong khi các qui trình mua sắm sự cho phép để sử dụng tư liệu có bản quyền cũng có thể là rất mất thời gian và đắt giá.
2. Nguyên tắc cho phép tùy biến thích nghi các tư liệu đưa ra một trong số nhiều cơ chế cho việc xây dựng vai trò của các học viên như những người tham gia tích cực trong các qui trình giáo dục, những người học tốt nhất bằng việc tạo ra và làm ra, chứ không phải bằng việc đọc và hấp thu một cách thụ động. Các giấy phép cho nội dung khuyến khích hoạt động và sự sáng tạo của các học viên thông qua sử dụng lại và tùy biến thích nghi các nội dung đó có thể tạo nên sự đóng góp đáng kể cho việc tạo ra các môi trường học tập có hiệu quả hơn.
3. OER có tiềm năng xây dựng năng lực bằng việc cung cấp cho các viện trường và các nhà giáo dục sự truy cập ở chi phí thấp hoặc không có chi phí, tới các phương tiện sản xuất để phát triển năng lực của họ trong việc tạo ra những tư liệu giáo dục và triển khai thiết kế chỉ dẫn cần thiết để tích hợp những tư liệu như vậy vào trong các chương trình học tập chất lượng cao.

Tính mở có chủ tâm vì thế thừa nhận rằng:

• Đầu tư trong việc thiết kế các môi trường giáo dục có hiệu quả là quan trọng sống còn hơn đối với giáo dục tốt.
• Chìa khóa cho các hệ thống sản xuất là để xây dựng trên vốn đầu tư trí tuệ chung, hơn là việc đúp bản các nỗ lực tương tự.
• Nếu tất cả mọi điều kiện đều như nhau, thì sự hợp tác sẽ làm nâng cao chất lượng.
• Vì giáo dục là một thực tiễn được ngữ cảnh hóa, điều quan trọng phải làm cho dễ dàng để tùy biến thích nghi các tư liệu được nhập từ những cơ sở khác nhau, nơi mà điều này được yêu cầu, và điều này nên được khuyến khích hơn là bị hạn chế.

NHỮNG THAY ĐỔI NÀO VỀ CHÍNH SÁCH LÀ CẦN THIẾT CHO CÁC VIỆN TRƯỜNG ĐỂ SỬ DỤNG OER CÓ HIỆU QUẢ HƠN?

Để trở nên có hiệu quả và bền vững, các quyết định của viện trường để khai thác OER có lẽ sẽ cần phải được đi cùng với sự rà soát lại các chính sách. Có ít nhất 4 vấn đề chính về chính sách:

1. Điều khoản trong chính sách làm sáng tỏ về quyền sở hữu trí tuệ (IPR) và bản quyền trong các tác phẩm được tạo ra trong qui trình thủ tục thuê lao động (hoặc nghiên cứu) và cách mà những điều đó có thể được chia sẻ với và được những người khác sử dụng.
2. Những chỉ dẫn về chính sách nguồn nhân lực về việc liệu có hay không tạo ra các dạng tác phẩm nhất định nào đó (như, các tài nguyên học tập) tạo thành một phần của sự mô tả công việc đối với các nhân viên và những tác động nào sẽ có đối với các mục đích quản lý hiệu năng, sự phát triển, sự thưởng công và đề bạt.
3. Các chỉ dẫn về CNTT-TT liên quan tới sự truy cập và sử dụng phần mềm, phần cứng, Internet một cách phù hợp và sự hỗ trợ kỹ thuật, cũng như điều khoản về kiểm soát phiên bản và sao lưu các hệ thống lưu trữ bất kỳ đối với các tài nguyên giáo dục của viện trường.
4. Các chỉ dẫn chính sách đảm bảo chất lượng và phát triển các tư liệu để đảm bảo phù hợp cho sự lựa chọn, phát triển, đảm bảo chất lượng và làm rõ bản quyền tác phẩm có thể được chia sẻ.

Nguồn: http://www.flickr.com/photos/sixteenmilesofstring/5579017260/sizes/z/in/photostream/

Một điểm khởi đầu tốt cho sự xem xét OER là có các chính sách rõ ràng về IPR và bản quyền. Một chính sách rõ ràng có thể, ví dụ, đưa ra rõ ràng các quyền tương ứng của viện trường và các nhân viên của mình và các nhà thầu phụ, cũng như các học viên (những người có thể sẽ có liên quan trong quá trình đó một cách trực tiếp hoặc gián tiếp thông qua sử dụng một số tư liệu chỉ định của họ như là những ví dụ) về vốn trí tuệ. Như một phần của qui trình chính sách này, đáng cân nhắc các giá trị có liên quan tới việc tạo ra các chính sách bản quyền mềm dẻo mà tự động áp dụng được các giấy phép mở cho nội dung, trừ phi có những lý do hấp dẫn để giữ lại bản quyền dạng tất-cả-các-quyền-được-giữ-lại (All Rights Reserved) đối với các tư liệu đó. Cùng lúc, các chính sách đó vẫn nên làm dễ dàng cho các nhân viên để viện tới bản quyền dạng tất-cả-các-quyền-được-giữ-lại ở những nơi mà điều này là chứng minh được.

Một hệ quả logic của việc xem xét chính sách nguồn nhân lực sẽ là sự phát triển hoặc cập nhật các hệ thống quản lý hiệu năng và chi phí / nguồn tài nguyên sao cho chúng tưởng thưởng cho các nhân viên về những thứ sau:

• Thời gian bỏ ra trong việc phát triển các tài nguyên giáo dục.
• Sử dụng việc học tập dựa vào tài nguyên ở những nơi nó có hiệu quả hơn so với thuyết trình.
• Khai thác các tư liệu của những người khác khi nó có hiệu quả hơn về chi phí so với việc sản xuất các tư liệu từ đầu.
• Chia sẻ vốn tri thức của họ thông qua các mạng tri thức toàn cầu để cải thiện các tài nguyên của họ và nâng cao uy tín của họ và của viện trường của họ.

CÁCH THỨC NÀO TỐT NHẤT ĐỂ XÂY DỰNG NĂNG LỰC TRONG OER?

Các kỹ năng được yêu cầu đối với các viện trường để khai thác OER có hiệu quả là nhiều và khác nhau. Có thể có danh sách đầy đủ hơn, nhưng chúng ít nhất bao gồm những thứ sau:

• Sự tinh thông trong bảo vệ và thúc đẩy OER như một động cơ cải thiện chất lượng dạy và học trong giáo dục.
• Sự tinh thông về pháp lý liên quan tới việc cấp phép nội dung.
• Sự tinh thông trong phát triển và giải thích các mô hình kinh doanh mà chứng minh, cho các viện trường, cá nhân các nhà giáo dục, và những người sáng tạo khác về các nội dung giáo dục (bao gồm cả các nhà xuất bản) có sử dụng việc cấp phép mở.
• Sự tinh thông trong thiết kế và phát triển các chương trình, khóa học và tư liệu.
• Sự tinh thông về kỹ thuật.
• Sự tinh thông trong việc quản lý các mạng / nhóm người và viện trường để làm việc cộng tác trong các dự án cải thiện dạy và học khác nhau.
• Sự tinh thông về giám sát và đánh giá.
• Sự tinh thông trong việc quản lý và chia sẻ OER có hiệu quả.
• Các kỹ năng truyền thông và nghiên cứu để có khả năng chia sẻ thông tin về OER.

Xây dựng năng lực cũng nên tập trung vào những người và viện trường được yêu cầu để xúc tác sử dụng OER có hiệu quả. Điều này có thể liên quan tới các công việc:

• Nâng cao nhận thức về tiềm năng của OER và những yêu cầu để sử dụng thành công.
• Hỗ trợ những người ra chính sách và những người đứng đầu các viện trường để hiểu được các yếu tố chính cần thiết để tạo ra các môi tường chính sách hỗ trợ, phát triển các tư liệu, sử dụng công nghệ và tiến hành nghiên cứu.
• Nhận diện ra các ví dụ thực tiễn tốt nhất về sử dụng OER và tạo thuận lợi cho những cuộc thăm viếng của viện trường, sao cho những người tham gia có cơ hội không chỉ quan sát sử dụng OER có hiệu quả trong thực tiễn mà còn bắt đầu phát triển các mạng và các cộng đồng thực tiễn hỗ trợ.

TÔI TÌM OER Ở ĐÂU?

Mức độ phạm vi và tính sẵn sàng của OER đang mở rộng chưa từng có. Mỗi tuần, các tài nguyên mới đều đang được bổ sung tới cơ sở tài nguyên toàn cầu. Vấn đề hiện hành đang nảy sinh từ sự tăng trưởng này là không có việc liệt kê toàn diện duy nhất nào của tất cả các OER (không, trong khi có sự mở rộng nhanh chóng các nội dung trực tuyến, liệu có khả năng có một sự liệt kê như vậy hay không). Điều này có nghĩa rằng, để tìm OER phù hợp, người tìm kiếm sẽ cần triển khai một số chiến lược tìm kiếm:

1. Sử dụng một máy tìm kiếm OER chuyên biệt: Trong khi các máy tìm kiếm như Google và Bing là một điểm khởi đầu nói chung là tốt cho việc tìm kiếm các nội dung trực tuyến, thì cũng còn có một số máy tìm kiếm chuyên dụng tìm kiếm đặc biệt cho OER. Tuy nhiên, việc liệt kê chúng là tùy ý lựa chọn dựa vào các tiêu chí tìm kiếm khác nhau sao cho nó là một ý tưởng tốt để thử nhiều hơn một máy tìm kiếm. Đây là một số máy tìm kiếm phổ biến:

• Liên minh Trao đổi Môi giới các Đối tượng Học tập Toàn cầu (GLOBE): www.globeinfo.org.
• Folksemantic: www.folksemantic.com.
• DiscoverEd: http://discovered.labs.creativecommons.org/search/en.
• Cổng tìm kiếm Creative Commons: http://search.creativecommons.org.
• Open Courseware Consortium: www.ocwconsortium.org/courses/search của Nhóm khóa học mở.

2. Định vị một kho OER phù hợp: những người tìm cũng nên truy cập các kho OER chính để tìm kiếm OER. Hầu hết chúng dựa vào các viện trường, tập trung vào các tư liệu được tổ chức đó phát hành. Một ví dụ nổi tiếng là Kho Khóa học mở của Viện Công nghệ Massachusetts (MIT OCW). Một số kho, như MedEd PORTAL, có một trọng tâm vào các đối tượng chuyên biệt, ví dụ, các ảnh và đa phương tiện về y tế. Bên dưới là một ít các kho OER đáng kể:

• OpenLearn: http://openlearn.open.ac.uk.
• MedEd PORTAL: http://services.aamc.org/30/mededportal (tập trung vào y tế).
• MIT OCW: http://ocw.mit.edu.
• Các tài nguyên mở về giáo dục của Trung Quốc (CORE): www.core.org.cn/en.
• AgEcon Search: http://ageconsearch.umn.edu (tập trung vào nông nghiệp).
• Giáo dục của giáo viên tại nam Sahara, châu Phi: www.tessafrica.net (tập trung vào giáo dục của các giáo viên)

3. Sử dụng các site thư mục OER: Có nhiều site có chức năng tìm kiếm với các kết quả chỉ ra các địa điểm ở khắp mọi nơi trên Internet có những tài nguyên phù hợp với các tiêu chí tìm kiếm. Bản thân chúng không hành động như một kho, nhưng đã nhận diện được các tài nguyên có chất lượng và lưu giữ chúng trong cơ sở dữ liệu các liên kết web. Các cơ sở dữ liệu của chúng thường có một trọng tâm đặc biệt. Trong trường hợp của OER Africa (châu Phi), ví dụ, họ nhấn mạnh tới các tài nguyên có chất lượng được phát triển tại và về châu Phi. Dưới đây là một ít ví dụ:

• OER Commons: www.oercommons.org.
• Khối thịnh vượng chung về học tập: www.col.org/OER.
• OER châu Phi: www.oerafrica.org.

LÀM CÁCH NÀO TÔI CHIA SẺ OER CỦA TÔI VỚI NHỮNG NGƯỜI KHÁC?

Một khi tài nguyên đã được phát triển và một giấy phép mở được chọn (Xem bài: “Các giấy phép Creative Commons cho các tư liệu mở” trên tạp chí Tin học & Đời sống, số tháng 07/2012, các trang 59-61), thì tài nguyên đó sẽ cần được lưu giữ trong một kho trực tuyến để cho những người khác truy cập nó.

Có những lựa chọn khác nhau về việc những tài nguyên đó có thể nằm ở đâu:

1. Sử dụng kho của các viện trường: Nhiều tổ chức, và đặc biệt là các trường đại học, đang thiết lập những bộ sưu tập của riêng họ và làm cho chúng sẵn sàng trực tuyến như OER hoặc các khóa học mở - OCW (Open Couseware). Nếu người viết hoặc phát triển các tác phẩm làm việc cho một viện trường như vậy, thì mong đợi sẽ là OER được phát triển dưới những cái ô của viện trường đó nên nằm bên trong kho của họ. Tìm chỉ dẫn từ người quản trị kho.
2. Lựa chọn một kho mở: Một loạt các kho chào đón những đóng góp từ nhiều địa điểm. JORUM (www.jorum.ac.uk/share), ví dụ, chào đón những đệ trình hỗ trợ cho chương trình giảng dạy ở các mức giáo dục đại học và xa hơn. OER Commons có một kho (www.oercommons.org/contribute) cho phép những người sử dụng đóng góp các tư liệu. Nói chung, các kho mở đòi hỏi người đệ trình tài nguyên đăng ký và đăng nhập trước khi tải lên tài nguyên. Họ cũng sẽ đòi hỏi thông tin về tài nguyên để cho phép nó được gắn thẻ (nhãn) hoặc đặt vào catalog. Điều này là cần thiết để cho phép các cơ sở tìm kiếm tìm ra được nó. Tài nguyên được đệ trình sẽ được đội rà soát lại hiệu đính để đảm bảo chất lượng trước khi được đưa vào trong cơ sở dữ liệu của kho.
3. Xây dựng OER trực tuyến: Cũng có khả năng xây dựng tài nguyên trực tuyến. Một ít site khuyến khích phát triển OER bên trong các môi trường trực tuyến của họ. Họ có thể sau đó tự động hóa các qui trình như việc có được một giấy phép Creative Commons và bổ sung tài nguyên vào cơ sở dữ liệu. Một ví dụ như vậy là Connexions (http://cnx.org), nó cho phép các đội phát triển các module học tập trên site. Những người sử dụng mở một tài khoản, phát triển các tư liệu trực tuyến, và sau đó xuất bản chúng một khi chúng được thỏa mãn. WikiEducator (http://wikieducator.org) sử dụng một phương pháp tương tự để cho phép các giáo viên phát triển các tư liệu dạy học một cách cộng tác trên trực tuyến.
4. Khai thác các mạng xã hội. Thế giới kết nối mạng xã hội cũng đã mở ra những khả năng mới cho việc xuất bản OER trên trực tuyến. Một site như vậy như Flickr (www.flickr.com) cho phép những người sử dụng của mình xuất bản các tư liệu là hình ảnh với các giấy phép Creative Commons, trong khi YouTube (www.youtube.com) cho phép y hệt cho các tư liệu video số. Các mạng như Twitter và Facebook có thể được sử dụng để lan truyền nhận thức về các tư liệu được đưa lên Internet bằng việc chia sẻ các đường liên kết.

TÓM LƯỢC

Chất lượng của các tư liệu giáo dục nói chung, chất lượng của OER nói riêng, không nằm ở trách nhiệm của các nhà xuất bản, mà nằm ở trách nhiệm của các viện trường giáo dục, những người điều phối các chương trình/ khóa học, và cá nhân các nhà giáo dục có trách nhiệm phân phối giáo dục. Các viện trường áp dụng OER, về lâu dài sẽ hưởng lợi từ việc có được kho OER ngày một gia tăng về số lượng và chất lượng với sự tham gia đóng góp tích cực của cả thày và trò trong cả việc dạy và học nhờ vào khả năng được phép tùy biến thích nghi các OER, cung cấp lại chính các OER đó cho viện trường của chính mình và các viện trường khác theo một cách thức rất hiệu quả về chi phí với chất lượng ngày càng được nâng cao.

Để thực hiện được việc xây dựng và khai thác có hiệu quả kho OER, bên cạnh việc phải có nhân lực với sự tinh thông hiểu biết về các vấn đề liên quan tới OER, các viện trường cần có những sửa đổi một số chính sách của mình về quyền sở hữu trí tuệ, nguồn nhân lực, sử dụng công cụ công nghệ thông tin và nhất là để đảm bảo chất lượng và sự phát triển của OER.

Cuối cùng, các viện trường có khả năng để lựa chọn cho phù hợp với năng lực trong việc xây dựng/khai thác kho OER của mình, cả trong các mạng cục bộ của viện trường và/hoặc trên trực tuyến; và/hoặc sử dụng/khai thác các kho OER sẵn có trên Internet để đệ trình, lưu trữ và tùy biến các OER của mình và của chính các kho đó; hoặc sử dụng các hệ thống mạng xã hội phổ biến sẵn có hiện nay. Mọi con đường đều rất rộng mở.

Bài kỳ sau: Xây dựng hệ thống OER tại một trường đại học - một ví dụ cụ thể.

Trần Lê

Dựa theo: Chỉ dẫn cơ bản về các Tài nguyên Giáo dục Mở (OER)

Bài đăng trên tạp chí Tin học & Đời sống, số tháng 12/2012, trang 60-63.