Các hiệp định thương mại được thiết kế để trao cho các công ty quyền tối thượng của tập đoàn

Trade Agreements Are Designed To Give Companies Corporate Sovereignty

from the above-the-law dept

by Glyn Moody, Fri, Oct 25th 2013 12:22am

Theo: https://www.techdirt.com/articles/20131024/11560725004/what-does-isds-mean-corporate-sovereignty-pure-simple.shtml

Bài được đưa lên Internet ngày: 25/10/2013

Lời người dịch: Một khái niệm mới, quyền tối thượng của tập đoàn ("corporate sovereignty") thường thấy trong các hiệp định thương mại như TPP, TAFTA/TTIP, ám chỉ “sự nổi lên của tập đoàn như một thứ ngang bằng với nhà nước quốc gia, được ưu đãi với một quyền tối thượng về tài chính mà cho phép nó yêu sách đền bù nếu kỳ vọng của nó về lợi nhuận trong tương lai là thứ gì đó bị một tòa án quốc gia hoặc những thay đổi trong xây dựng luật hạ bớt đi”. Bạn hãy đọc nội dung vụ kiện giữa tập đoàn Chevron và Chính phủ Ecuador để thấy điều đó. “Như điều đó lưu ý, tòa án về cơ bản từng nói cho chính phủ Ecuador đặt Chevron lên trên cả hiến pháp quốc gia - một trạng thái bất thường của công việc: hãy tưởng tượng nếu chính phủ Mỹ từng bị ra lệnh phải làm y hệt. Không may, tình hình của Ecuador có khả năng là sẽ trở nên phổ biến hơn nếu các phần về quyền tối thượng tập đoàn của TPP và TAFTA/TTIP biến nó thành các phiên bản cuối cùng của các hiệp định đó”. Hãy thử tưởng tượng điều gì sẽ xảy ra nếu ở Việt Nam một ngày nào đó, Microsoft hoặc Huawei có thể ra lệnh cho chính phủ Việt Nam phải làm cái này, phải làm cái kia?. Xem thêm: TPP, ACTA, bằng sáng chế phần mềm và hơn thế nữa.

Một trong những khó khăn của việc làm cho mọi người nhận thức được về tác động khổng lồ mà các mệnh đề dàn xếp tranh chấp của các nhà đầu tư nhà nước - ISDS (investor-state dispute settlement) trong TPP và TAFTA/TTIP có khả năng đối với cuộc sống của họ, là việc cái tên đó là quá nhàm chán, và vì thế họ có xu hướng giả thiết rằng những gì nó mô tả cũng chỉ là nhàm chán và không đáng để lo lắng. Và những gì đã bắt đầu như một hệ thống hoàn toàn hợp lý cho việc bảo vệ các đầu tư trong các nền kinh tế đang nổi lên với các quyền tài phán yếu ớt, thông qua sử dụng các tòa án độc lập, đã biến thành một con quái vật mà bây giờ cho phép các công ty đặt bản thân họ lên trên các luật quốc gia, như Techdirt đã nêu trước đó.

Từ viết tắt “ISDS” chỉ không nắm bắt được bất kỳ điều gì về thứ đó, nên trong một cuộc hội thoại trên Twitter với Maira Sutton, Jamie Love và một vài người của Techdirt (Mike và tôi), Joe Karaganis đã đi tới một lựa chọn thay thế hay: “quyền tối thượng của tập đoàn” ("corporate sovereignty"). Thế đó, trong một vài từ, ISDS là gì thực sự tất cả là thế. Nó đại diện cho sự nổi lên của tập đoàn như một thứ ngang bằng với nhà nước quốc gia, được ưu đãi với một quyền tối thượng về tài chính mà cho phép nó yêu sách đền bù nếu kỳ vọng của nó về lợi nhuận trong tương lai là thứ gì đó bị một tòa án quốc gia hoặc những thay đổi trong xây dựng luật hạ bớt đi.

Một trang nhiều đường liên kết trên blog “Nhìn vào Thương mại” (“Eyes on Trade”) của Public Citizen đưa ra một lời giới thiệu đúng lúc cho lĩnh vực này. Nó dựa vào một bài khác thú vị, nhưng khá hàn lâm hơn của Todd N. Tucker, được thấy trong Trung tâm Chính sách Đầu tư (Investment Policy Hub) của Hội nghị của Liên hiệp quốc về Thương mại và Phát triển (UNCTAD). Tổ chức đó đưa ra một rà soát lại thường niên cực kỳ giá trị về toàn bộ lĩnh vực ISDS/quyền tối thượng của tập đoàn, nó được khuyến cáo nếu bạn muốn có tất cả các con số và sự việc.

Đây là tóm tắt của Public Citizen có lẽ về ý định trắng trợn nhất để đòi quyền tối thượng tập đoàn cho tới nay:

Trong một trong các vụ kiện giữa Chevron với Ecuador, một tòa án 3 người năm ngoái đã ra lệnh cho chính phủ Ecuador can thiệp trong các hoạt động của hệ thống tòa án độc lập của mình nhân danh Chevron bằng việc treo sự ép tuân thủ của một phán quyết lịch sử 18 tỷ USD chống lại tập đoàn dầu khí vì sự nhiễm bẩn ồ ạt rừng nhiệt đới Amazon. Việc ra phán quyết chống lại Chevron, được các tòa án Ecuador trả về, từng là kết quả của 18 năm kiện tụng ở cả các hệ thống pháp luật của Mỹ và Ecuador. Ecuador đã giải thích cho nhóm mà tuân thủ với bất kỳ lệnh treo sự ép tuân thủ nào của việc ra phán quyết có thể sẽ vi phạm sự tách bạch các sức mạnh được ghi nhận trong Hiến pháp - như ở Mỹ, nhánh hành pháp của Ecuador bị cấm theo hiến pháp khỏi việc can thiệp bằng bộ máy tư pháp độc lập. Không nản lòng, tòa án đã xử trí để ra lệnh cho Ecuador “tiến hành mọi biện pháp trong xử lý của nó để treo hoặc lý do sẽ được treo sự ép tuân thủ hoặc thừa nhận trong và không có Ecuador của bất kỳ phán quyết nào [chống lại Chevron]”.

Như điều đó lưu ý, tòa án về cơ bản từng nói cho chính phủ Ecuador đặt Chevron lên trên cả hiến pháp quốc gia - một trạng thái bất thường của công việc: hãy tưởng tượng nếu chính phủ Mỹ từng bị ra lệnh phải làm y hệt. Không may, tình hình của Ecuador có khả năng là sẽ trở nên phổ biến hơn nếu các phần về quyền tối thượng tập đoàn của TPP và TAFTA/TTIP biến nó thành các phiên bản cuối cùng của các hiệp định đó.

One of the difficulties of making people aware of the huge impact that investor-state dispute settlement (ISDS) clauses in TPP and TAFTA/TTIP are likely to have on their lives, is that the name is so boring, and so they tend to assume that what it describes is also boring and not worth worrying about. And yet what began as an entirely reasonable system for protecting investments in emerging economies with weak judiciaries, through the use of independent tribunals, has turned into a monster that now allows companies to place themselves above national laws, as Techdirt has reported before.

The acronym "ISDS" just doesn't capture any of that, so during a conversation on Twitter with Maira Sutton, Jamie Love and a couple of Techdirters (Mike and me), Joe Karaganis came up with a great alternative: "corporate sovereignty". That, in a couple of words, is what ISDS is really all about. It represents the rise of the corporation as an equal of the nation state, endowed with a financial sovereignty that allows it to claim compensation if its expectation of future profits is somehow diminished by a country's courts or legislative changes.

A link-rich page on Public Citizen's "Eyes on Trade" blog provides a timely introduction to the field. It's based on another interesting, but slightly more academic post by Todd N. Tucker, found on the Investment Policy Hub of United Nations Conference on Trade and Development (UNCTAD). That organization produces an extremely valuable annual review of the whole area of ISDS/corporate sovereignty, which is recommended if you want to get all the facts and figures.

Here's Public Citizen's summary of perhaps the most blatant attempt to assert corporate sovereignty so far:

In one of the Chevron v. Ecuador cases, a three-person tribunal last year ordered Ecuador's government to interfere in the operations of its independent court system on behalf of Chevron by suspending enforcement of a historic $18 billion judgment against the oil corporation for mass contamination of the Amazonian rain forest. The ruling against Chevron, rendered by Ecuador's courts, was the result of 18 years of litigation in both the U.S. and Ecuadorian legal systems. Ecuador had explained to the panel that compliance with any order to suspend enforcement of the ruling would violate the separation of powers enshrined in the country’s Constitution -- as in the United States, Ecuador's executive branch is constitutionally prohibited from interfering with the independent judiciary. Undeterred, the tribunal proceeded to order Ecuador "to take all measures at its disposal to suspend or cause to be suspended the enforcement or recognition within and without Ecuador of any judgment [against Chevron]."

As that notes, the tribunal was essentially telling the Ecuadorean government to place Chevron above the country's constitution -- an extraordinary state of affairs: imagine if the US government were ordered to do the same. Unfortunately, Ecuador's situation is one that is likely to become more common if the corporate sovereignty sections of TPP and TAFTA/TTIP make it into the final versions of those treaties.

Dịch: Lê Trung Nghĩa

letrungnghia.foss@gmail.com