Giáo dục Mở: Nghiên cứu - Research

Khoa học Mở, Truy cập Mở và Dữ liệu Mở - Open Science, Open Access and Open Data

Giáo dục Mở: Nghiên cứu - Research

Khoa học Mở, Truy cập Mở và Dữ liệu Mở - Open Science, Open Access and Open Data

Tính mở trong nghiên cứu là gì?

Tính mở trong nghiên cứu là về việc loại bỏ các rào cản tới việc truy cập dữ liệu và các kết quả đầu ra nghiên cứu, và cả về việc mở rộng sự tham gia trong các quá trình nghiên cứu, vì thế ôm lấy cách tiếp cận khoa học mở. Khoa học mở là một cách tiếp cận tới các quá trình khoa học dựa trên cộng tác và các cách thức mới về phổ biến kiến thức khoa học bằng việc sử dụng các công nghệ kỹ thuật số và các công cụ cộng tác. Nó bao gồm truy cập mở, dữ liệu mở, các quy trình nghiên cứu mở, và các công cụ và chính sách khoa học mở. Truy cập mở là về quyền truy cập trên trực tuyến, miễn phí, tới nội dung khoa học được rà soát lại ngang hàng với các hạn chế về cấp phép và bản quyền có giới hạn. Dữ liệu mở tham chiếu tới dữ liệu có thể miễn phí để sử dụng, sử dụng lại và phân phối lại, chỉ tuân thủ các yêu cầu cấp phép mở của nó.

Lợi ích của tính mở trong nghiên cứu

Các học giả hưởng lợi từ khoa học mở vì sản phẩm khoa học của họ có thể sẵn sàng cho các nhóm độc giả lớn hơn và tác phẩm của họ vì thế sẽ có được tính trực quan lớn hơn. Họ cũng có thể hưởng lợi từ các hoạt động khoa học mở, cả như những người tham gia dự án và như các nhà bình luận về nghiên cứu, vì các mạng lưới được mở rộng cung cấp nguồn kiến thức chuyên môn lớn hơn. Các bộ dữ liệu phong phú hơn cũng là sẵn sàng cho các học giả, không có các hạn chế.

Người học có khả năng kiểm tra và xử lý dữ liệu ở các giai đoạn khác nhau của việc thu thập và phân tích dữ liệu, và có thể sử dụng nghiên cứu truy cập mở để làm phong phú thêm cho các tư liệu học tập của họ.

Các cơ sở hưởng lợi từ việc thúc đẩy nghiên cứu mở thông qua các học giả của họ. Kết quả đầu ra trí tuệ của họ tiếp cận tới khán thính phòng rộng lớn hơn, vì thế cải thiện danh tiếng của cơ sở. Cũng có cộng tác nhiều hơn liên quan đến dữ liệu mở, điều có thể dẫn tới các kết quả đầu ra phong phú hơn.

Xã hội hưởng lợi từ quyền truy cập gia tăng tới các ấn phẩm khoa học, vì khi chúng được xuất bản với quyền truy cập mở, chúng có thể được khán thính phòng rộng lớn hơn sử dụng, ngoài các học giả và các nhà khoa học. Truy cập tới dữ liệu mở có thể dẫn tới việc các cá nhân sẽ tích cực hơn trong khoa học công dân, một hình thức nghiên cứu trong đó các nhà khoa học chuyên nghiệp tham gia với các thành viên của công chúng để cộng tác nghiên cứu. Điều này có tiềm năng làm cho các quá trình nghiên cứu có sự tham gia nhiều hơn đồng thời truy cập được nhiều hơn tới tất cả mọi người.

Các thách thức về tính mở trong nghiên cứu

Đối với các học giả, thách thức chính là phát triển văn hóa ưu tiên các ấn phẩm nghiên cứu trên các tạp chí truy cập mở thay vì trên các tạp chí có tác động cao nhưng không có chính sách truy cập mở. Các học giả thường bị thách thức bởi cách tiếp cận ‘xuất bản hay là chết’ (Publish or Perish) tại các cơ sở giáo dục đại học, nghĩa là họ thường xuyên được yêu cầu xuất bản trên các tạp chí có đánh chỉ mục khoa học quốc tế – ISI (International Scientific Indexing) liệt kê mà có xu hướng không là các ấn phẩm mở. Về khía cạnh dữ liệu nghiên cứu, để không vi phạm quy định bảo vệ dữ liệu chung - GDPR (General Data Protection Regulation) và các nguyên tắc đạo đức nghiên cứu khác, cũng là quan trọng phải hiểu những hạn chế mà có thể có nghĩa là các bộ dữ liệu nhất định là không sẵn sàng mở.

Người học cần học cách phân biệt giữa các ấn phẩm nghiên cứu truy cập mở chất lượng và các bài báo chung chung, tự xuất bản, không được rà soát lại ngang hàng mà họ tìm thấy trên Internet.

Các cơ sở nên liên hệ với các bộ và các cơ quan cấp vốn để suy nghĩ lại cách cấp vốn được phân bổ hướng đến các cơ sở. Thông thường, một trong những tiêu chí đánh giá về tính hợp lệ để được cấp vốn nhất định là số lượng các bài viết các học giả đã xuất bản trên các tạp chí có yếu tố tác động cao. Vì thế các cơ sở cần suy nghĩ lại lộ trình sự nghiệp của các học giả của họ, đặc biệt nếu sự tiến bộ chỉ có thể được thực hiện khi xuất bản trên các tạp chí có yếu tố tác động cao, vì điều này có thể dẫn đến việc ngăn cản các học giả khỏi việc xuất bản trên các tạp chí truy cập mở còn chưa có yếu tố tác động cao. Các cơ sở nên phát triển các chính sách nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát hành các ấn phẩm và dữ liệu khoa học như khoa học mở.

Xã hội có thách thức bởi việc mở ra dữ liệu và kết quả đầu ra nghiên cứu mà trước đó bị hạn chế đối với hầu hết các nhà khoa học. Điều này sẽ đòi hỏi việc xây dựng năng lực cho các cá nhân để hiểu tốt hơn các dữ liệu và quy trình nghiên cứu đó, để tránh hiểu sai khi mở ra các dữ liệu/ấn phẩm đó và có khả năng phân biệt giữa khoa học thật và khoa học giả.

Các tuyên bố để tự đánh giá

Nghiên cứu - Research

Khoa học Mở, Truy cập Mở và Dữ liệu Mở - Open Science, Open Access and Open Data

Tính mở trong nghiên cứu là về việc loại bỏ các rào cản tới việc truy cập dữ liệu và các kết quả đầu ra nghiên cứu, và cũng là về việc mở rộng sự tham gia trong các quá trình nghiên cứu, vì thế ôm lấy các cách tiếp cận khoa học mở, truy cập mở và dữ liệu mở.

• Các học giả làm cho sản phẩm khoa học của họ sẵn sàng cho các nhóm độc giả lớn hơn, và tác phẩm của họ có được sự trực quan lớn hơn.

• Người học có khả năng kiểm tra và xử lý dữ liệu ở các giai đoạn khác nhau của việc thu thập và phân tích dữ liệu, và có thể sử dụng nghiên cứu truy cập mở để làm phong phú thêm các tư liệu học tập của họ.

• Các cơ sở nâng cao uy tín của họ bằng việc thúc đẩy nghiên cứu mở thông qua các học giả của họ.

• Xã hội hưởng lợi từ truy cập gia tăng tới các ấn phẩm khoa học, vì khi chúng được xuất bản với truy cập mở chì chúng có thể được sử dụng bởi khán thính phòng rộng lớn hơn ngoài các học giả và các nhà khoa học.

  
  

 Tôi có thể làm gì để thúc đẩy quyền truy cập tới các cơ hội giáo dục?

BẠN CÓ THỂ …

• khám phá liệu dữ liệu bạn thu thập hoặc xử lý có thể được làm cho sẵn sàng công khai như dữ liệu mở hay không. Để làm thế bạn nên kiểm tra các hướng dẫn đạo đức, GDPR và các khung pháp lý khác về bảo vệ dữ liệu và nhận thức về tính nhạy cảm.

• tìm cách thu hút cơ sở và các đồng nghiệp của bạn vào các phương pháp nghiên cứu mở và cộng tác về dữ liệu mở và khoa học công dân. Bạn có thể cố gắng bám theo các công nghệ tốt nhất để chia sẻ dữ liệu và các kết quả đầu ra nghiên cứu, cả trong giai đoạn nghiên cứu và sau khi xuất bản và kết thúc dự án, và tìm cách thúc đẩy khoa học mở chất lượng.

• xác định các tạp chí truy cập mở và hiểu các con đường xuất bản khác nhau: xanh và vàng. Con đường xanh nghĩa là bạn xuất bản trên một tạp chí thuê bao và ký gửi phiên bản được chấp nhận cuối cùng tài liệu của bạn (post-print) vào trong một kho của cơ sở. Tài liệu đó sẽ là sẵn sàng mở, thường sau một giai đoạn cấm vận. Con đường này không đòi hỏi phí phải trả cho các nhà xuất bản. Tuy nhiên, con đường vàng đòi hỏi phải trả phí cho nhà xuất bản, thường được gọi là ‘phí xử lý bài báo’ (APC). Tài liệu đó sẽ ngay lập tức là sẵn sàng mở và không có giai đoạn cấm vận.

-----------------------------------------------------------------------

Trích từ tài liệu: Inamorato dos Santos, A. Hướng dẫn thực hành về Giáo dục Mở cho các học giả: Hiện đại hóa giáo dục đại học thông qua các thực hành giáo dục mở (dựa trên Khung OpenEdu), EUR 29672 EN, Văn phòng Xuất bản của Liên minh châu Âu, Luxembourg, 2019, ISBN 978-92-76-00194-2, doi:10.2760/55923, JRC115663. Giấy phép: Creative Commons Attribution 4.0 (CC BY 4.0). Bản gốc tiếng Anh của tài liệu có tại: https://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/handle/JRC115663.

-----------------------------------------------------------------------

Xem thêm:

Inamorato dos Santos, A., Punie, Y., Castaño-Muñoz, J. (2016) Mở giáo dục ra: Khung trợ giúp cho các cơ sở giáo dục đại học. Báo cáo Khoa học về chính sách của JRC, EUR 27938 EN; doi:10.2791/293408.

• Bản gốc tiếng Anh có tại địa chỉ: https://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC101436/jrc101436.pdf.

• Bản dịch sang tiếng Việt có tại địa chỉ: https://www.dropbox.com/s/nefgjk67tn285n4/jrc101436_Vi-10012021.pdf?dl=0

Blogger: Lê Trung Nghĩa

letrungnghia.foss@gmail.com