How
Creative Commons works, and why it enables access to knowledge
Theo:
https://theconversation.com/how-creative-commons-works-and-why-it-enables-access-to-knowledge-125895
Bài được đưa lên
Internet ngày: 31/10/2019
Dự luật sửa đổi bản quyền sẽ thúc
đẩy sự phát triển của các tài nguyên giáo dục mở.
Rào cản lớn cho việc học tập suốt đời
có thể là chi phí các tài nguyên. Có các sáng kiến trên
toàn cầu để thay đổi điều này, và là hữu dụng để
biết cách để hợp pháp sử dụng các tài nguyên đó.
Một thỏa thuận như vậy là Creative
Commons, được coi
là tiêu chuẩn toàn cầu cho các giấy phép mở. Chúng
đã được các chuyên gia pháp lý khắp trên thế giới
viết ra và hiến tặng vào phạm
vi công cộng. Thường thì điều này ở dạng số
của chúng theo một giấy phép mở không có chi phí nào
khác ngoài chi phí truy cập tới Internet.
Những người sử dụng các tài nguyên đó có thể sử
dụng, tùy biến thích nghi và phân phối lại chúng mà
không có hoặc có ít các hạn chế.
Creative
Commons có các nhánh quốc gia ở 43
nước. Các nhánh điều phối công việc của các thành
viên riêng rẽ và các cơ sở ở bất kỳ nước nào hỗ
trợ Mạng Toàn cầu Creative Commons.
Nam
Phi đang trên đà tiến hành những thay đổi lớn luật
bản quyền của
nó. Dữ luật mới đang chờ chữ ký của Tổng
thống Cyril Ramaphosa. Các giấy phép mở như Creative Commons
được định nghĩa trong dự luật đó. Dự luật đó cũng
nêu rằng nó: “không cấm hoặc không can thiệp các giấy
phép mở hoặc việc tự nguyện hiến tặng tác phẩm vào
phạm vi công cộng”.
Những
thay đổi mà dự luật sẽ mang tới sẽ thúc đẩy phát
triển tài nguyên giáo dục mở sẽ cung cấp truy cập tự
do tới tư liệu học tập, đặc biệt tới những ai không
có sự truy cập. Hoặc những ai không thể kham nổi chúng.
Các
điều khoản của dự luật sẽ mở ra cánh cửa cho hàng
triệu người truy cập tới các tư liệu học tập ở các
định dạng khác nhau. Đổi lại, điều này có thể làm
tăng tốc sự phát triển xã hội và kinh tế, giáo dục
và các cơ hội sáng tạo và xúc tác cho mọi người để
trở thành các công dân tích cực.
Hệ
thống toàn cầu
Các giấy phép Creative Commons làm việc
trong các hệ thống pháp lý khắp trên thế
giới, và được đưa vào trong các luật bản
quyền quốc gia.
Hơn 1,6 tỷ tác phẩm mang
các giấy phép Creative Commons. Chúng là sự bổ sung cho bản
quyền truyền thống và không thay thế bản
quyền truyền thống.
Giấy phép giải thích cho những người
học rằng họ có thể sử dụng tác
phẩm không mất tiền và thông báo cho họ nếu có
bất kỳ hạn chế hoặc điều gì cần chú ý được làm
hoặc không được làm với tác
phẩm được xuất bản.
Việc sử dụng các giấy phép quốc tế
được tiêu chuẩn hóa được Creative Commons ban hành giúp
làm rõ những gì mọi người có thể làm với các tài
nguyên tự do không mất tiền và được chia sẻ. Nó chỉ
ra cách để chúng có thể được tùy biến thích nghi cho
các hoàn cảnh khác nhau và thậm chí được pha trộn với
các tài nguyên
khác.
Là không bình thường (và không thực tế)
đối với các cơ sở để tạo ra giấy phép bản
quyền của riêng họ cho các tài nguyên. Việc tạo
ra một giấy phép nguồn mở riêng rẽ cho các tư liệu
học tập sẽ tạo ra sự lúng túng giữa những người
học, các nhân viên hàn lâm và những người khác, những
người không phải là các chuyên gia bản
quyền và vì thế không chắc những gì có thể được
làm hợp pháp với các tài nguyên đó.
Ngoài ra, các giấy phép được làm tùy ý
còn có thể xung đột với các điều khoản và điều
kiện của các giấy phép Creative Commons và ảnh hưởng
tới cách thức tư liệu có thể được sử dụng.
Các giấy phép Creative Commons có khung pháp
lý dựa vào các luật bản
quyền quốc gia và
được trình bày theo các phiên bản khác nhau: máy đọc
được, người sử dụng đọc được và các tài liệu
pháp lý.
Các giấy phép được làm tùy biến thường
không có các phiên bản đó. Điều này có thể đưa ra
các vấn đề liệu có bất kỳ vấn đề pháp lý nào nảy
sinh hay không. Điều này giải thích vì sao Creative Commons
đã trở thành “tiêu chuẩn toàn cầu” cho giấy phép
mở. Nó giải thích vì sao “sự nở rộ của giấy phép”
(tạo ra các giấy phép bổ sung, được cá nhân hóa hoặc
được làm tùy biến) nên tránh. Trong khi các tài nguyên
còn chưa được phát hành để sử dụng tự do không mất
tiền theo một giấy phép Creative Commons, những người sử
dụng cần thận trọng không vi phạm các luật bản
quyền quốc gia.
Thậm chí để sao chép và chia sẻ một mẩu nhỏ tài
nguyên như sách giáo khoa có bản
quyền có thể vi phạm pháp luật gây ra sự trừng
phát theo các luật quốc gia.
Các mệnh đề đôi khi được đưa vào
trong các luật quốc gia là “sử dụng công bằng” (fair
use) hoặc “làm việc công bằng” (fair dealing). Điều
này cho phép bản quyền với
số lượng nhỏ của tài nguyên đó, thường cho các
mục đích phi lợi nhuận. Khi “sử dụng công bằng”
được áp dụng, việc sao chép là có khả năng hợp pháp
chỉ khi nó tuân thủ với 4 tiêu chí. Nhưng luật đó là
phức tạp và các nhà xuất bản lớn có thể tìm cách
truy tố mọi người vì họ tin tưởng lợi nhuận của
việc xuất bản có thể bị ảnh hưởng xấu.
‘Làm thế nào’
Tiếp cận đơn giản nhất cho các tác
giả, những người muốn chia sẻ các tài nguyên là lựa
chọn một giấy phép từ các giấy phép sẵn sàng tự do
trên website của
Creative Commons. Một khi 1 trong 6 giấy phép được lựa
chọn, một lưu ý được nêu về tài nguyên đó là trong
khi bản quyền thuộc về
tác giả hoặc người nắm giữ giấy phép, những người
khác có thể sử dụng tài nguyên đó theo các điều kiện
được nêu trong giấy phép đó.
Bất kỳ ai muốn sử dụng tài nguyên đó
không cần thiết phải hỏi tác giả sự cho phép vì điều
này đã được trao rồi và có thể đọc được trong
giấy phép đó.
Việc tìm kiếm các tài nguyên mang giấy
phép Creative Commons có thể được thực hiện bằng việc
sử dụng trang tìm kiếm (Search
page) cao cấp của Google. Lựa chọn cuối cùng để
chọn trên trang tìm kiếm đó (“usage rights” - “các
quyền sử dụng”) cho phép người sử dụng lựa chọn
mức giấy phép Creative Commons nào là cần thiết, như “tự
do không mất tiền để sử dụng” (free to use) hoặc “tự
do không mất tiền để sử dụng, chia sẻ, sửa đổi,
thậm chí thương mại hóa” (free to use, share, modify, even
commercially).
Một tìm kiếm chuyên dụng cho các hình
ảnh được đưa vào trên website
của Creative Commons. Là quan trọng để kiểm tra bản
quyền từng hạng mục
để đảm bảo rằng tài
nguyên đó được cấp
phép sao cho nó có thể được sử dụng tự do không mất
tiền.
Việc chia sẻ
các tài nguyên mang
giấy phép Creative Commons giúp mang lại nhiều tài nguyên
giáo dục hơn cho nhiều người hơn. Điều này có thể
giúp giảm các chi phí giáo dục, cải thiện các kỹ năng
và cải thiện cuộc sống cho hàng triệu người. Nhiều
tổ chức quốc tế, bao gồm cả Tổ chức Giáo dục, Khoa
học và Văn hóa Liên hiệp quốc (UNESCO), Ngân hàng Thế
giới (WB) và Khối thịnh vượng chung về Học tập (CoL),
ban hành các báo cáo và các tài nguyên học tập với các
giấy phép Creative Commons.
Paul
G. West, nhà tư vấn cao cấp về giáo dục, cũng đã đóng
góp cho bài báo này.
The Copyright
Amendment Bill will expedite the development of open educational
resources. Shutterstock
A big barrier to
lifelong learning can be the cost of resources. There are worldwide
initiatives to change this, though, and it’s helpful to know how to
use these resources legally.
One such
arrangement is Creative Commons, considered
to be the global standard for open licences. These were written by
legal experts around the world and dedicated to the public domain.
They enable teaching and learning resources to be made available in
the public domain. This is usually in their digital form under an
open licence and without cost other than the cost of access to the
internet. Users of the resources may use, adapt and redistribute them
with no or few restrictions.
Creative Commons
has national chapters in 43
countries. Chapters coordinate the work of individual members and
institutions in any country that supports the Creative Commons Global
Network.
South Africa is
on the cusp of making major changes to its copyright law. A new bill
is waiting for the signature of President Cyril Ramaphosa. Open
licences like Creative Commons are defined in the bill. The bill also
states that it: “does not prohibit or otherwise interfere with open
licences or voluntary dedications of a work to the public domain”.
The changes the
bill will bring about will expedite the development of open
educational resources that will provide free access to learning
material, particularly to those who don’t have access. Or those who
can’t afford them.
The bill’s
provisions will open the door for millions of people to access
learning materials in various formats. In turn, this could accelerate
social and economic development, education and creative opportunities
and enable people to become active citizens.
A global
system
The Creative
Commons licences work in legal systems around the world,
and are framed within national copyright laws. Over 1.6 billion works
carry Creative Commons licences. These are supplementary to
traditional copyright and do not replace it.
The licence
explains to learners that they may use the work free of charge and
informs them if there are any restrictions or things to watch out for
or not to do with the published work.
Using the
standardised international licences issued by Creative Commons helps
to clarify what people may do with the free and shareable resources.
It indicates how they may be adapted to different circumstances and
even be mixed with other resources.
It is unusual
(and impractical) for institutions to create their own copyright
licence for resources. Creating a separate open source licence for
learning materials creates confusion among learners, academic staff
and others who are not copyright experts and therefore cannot be sure
what can be legally done with the resources.
Also,
custom-made licences may conflict with the terms and conditions of
Creative Commons licences and affect how material can be used.
Creative Commons
licences have a legal framework based on national copyright laws and
are presented in three different versions: machine-readable,
user-readable and legal documents.
Custom-made
licences don’t generally have these versions. This can present
problems should any legal issue arise. This is why Creative Commons
has become the “global standard” for open licence. It’s why
“licence proliferation” (creating additional, personalised or
custom-made licences) should be avoided.
Where resources have not been released for free use under a Creative Commons licence, users need to take care not to infringe national copyright laws. Even to copy and share a small piece of a resource such as a copyrighted textbook may be a legal infringement resulting in punishment under national laws.
Where resources have not been released for free use under a Creative Commons licence, users need to take care not to infringe national copyright laws. Even to copy and share a small piece of a resource such as a copyrighted textbook may be a legal infringement resulting in punishment under national laws.
Clauses
sometimes included in a nation’s laws are “fair use” or “fair
dealing”. This allows the copying of a small amount of the
resource, usually for non-profit purposes. When “fair use” is
applied, copying is likely to be legal only when it complies with
four criteria. But the law is complex and large publishers might seek
to prosecute people where they believe publishing profits may be
negatively affected.
The ‘how
to’
The simplest
approach for authors who wish to share resources is to select a
licence from those that are freely available on the Creative Commons
website. Once one
of the six licences is selected, a note is made on the resource that
while the copyright belongs to the author or licence holder, others
may use the resource under the conditions outlined in the licence.
Anyone who wants
to use the resource does not need to ask the author for permission as
this has already been granted and can be read in the licence.
Searching for
resources that carry a Creative Commons licence can be done using the
Google Advanced Search
page. The last option to select on the search page (“usage
rights”) allows the user to select the level of Creative Commons
licence that is needed, such as “free to use” or “free to use,
share, modify, even commercially”.
A specialised
search for images is included on the Creative Commons website.
It’s important to check the copyright on each item to ensure that
the resource is licensed so that it may be freely used.
Sharing
resources that carry a Creative Commons licence helps to bring more
educational resources to more people. This can help to reduce costs
of education, improve skills and improve lives for millions of
people. Many international organisations, including the United
Nations Educational, Scientific and Cultural Organisation, the World
Bank and the Commonwealth of Learning, issue reports and learning
resources with Creative Commons licences.
Paul G.
West, a senior educational consultant, also contributed to this
article.
Dịch: Lê Trung Nghĩa
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét
Lưu ý: Chỉ thành viên của blog này mới được đăng nhận xét.