Vì sao chúng ta cần cấp
phép?
Để dữ liệu là mở, nó nên là truy cập được (điều
này thường ngụ ý được xuất bản trên trực tuyến)
và được cấp phép cho bất kỳ ai truy cập, sử dụng và
chia sẻ.
Trong bài này chúng ta sẽ khai thác những điều sau:
-
Vì sao dữ liệu mở cần được cấp phép
-
Các giấy phép mở khóa giá trị của dữ liệu mở như thế nào
-
Dạng giấy phép nào phù hợp với dữ liệu mở
-
Đưa việc cấp phép của dữ liệu mở vào vụ thầu, mua sắm và vòng đời hợp đồng như thế nào
Thậm chí trong các trường hợp nơi dữ liệu đã được
làm cho sẵn sàng như là hiến vào phạm vi công cộng
không cần các điều kiện để sử dụng lại, một tuyên
bố rõ ràng được yêu cầu đi cùng với dữ liệu đó
để cung cấp cho những người sử dụng sự rõ ràng hợp
pháp.
Đơn giản hóa các giấy phép dữ liệu mở - trong 2 phút
Lãnh đạo Chính sách của ODI Ellen Broad giải thích vì sao
chúng ta cần các giấy phép cho dữ liệu mở, chúng giúp
mở khóa giá trị của dữ liệu như thế nào và thực
hành tốt nhất trong việc chọn đúng dạng giấy phép.
Vì sao cấp phép cho dữ
liệu mở?
Không có giấy phép, dữ liệu là không thực sự mở.
Giấy phép nói cho bất kỳ ai rằng họ có thể truy cập,
sử dụng và chia sẻ dữ liệu của bạn.
Trừ phi bạn có giấy phép, dữ liệu có thể ‘sẵn sàng
công khai’, nhưng những người sử dụng sẽ không có sự
cho phép để truy cập, sử dụng và chia sẻ nó theo các
luật bản quyền hoặc cơ sở dữ liệu.
Những lợi ích của việc cấp phép mở
Việc cấp phép mở trao sự cho phép cho các doanh nghiệp,
các công ty khởi nghiệp, các chính phủ và các cá nhân
để đổi mới sáng tạo với dữ liệu mở.
Cung cấp sự chắc chắn
Các giấy phép dữ liệu mở cung cấp cho những người sử
dụng sự chắc chắn rằng dữ liệu đó có thể được
sử dụng và được chia sẻ vì dải rộng lớn các mục
đích.
Giấy phép của dữ liệu mở là sự cho phép rõ ràng để
sử dụng dữ liệu đó cho cả các mục đích thương mại
và phi thương mại.
Không có giấy phép, những người sử dụng tự thấy
mình nằm trong vùng xám pháp lý.
Cung cấp sự rõ ràng
Tới năm 2015, chỉ khoảng 46% các dữ liệu trong các
catalog dữ liệu mở khắp Liên minh châu Âu (EU) thực sự
được cấp phép mở.
Ở EU, các luật bản quyền và cơ sở dữ liệu là phức
tạp. Trong khi dữ liệu có thể có ý định là mở, giấy
phép cung cấp sự rõ ràng về pháp lý cho những người
sử dụng.
Nền tảng OpenDataMonitor cung cấp thông tin và số liệu
thống kê về các catalog dữ liệu mở của châu Âu. Xem
nền tảng OpenDataMonitor
Xúc tác cho đổi mới sáng tạo
Các giấy phép của dữ liệu mở xúc tác cho thử nghiệm,
khai thác và sử dụng đổi mới sáng tạo các dữ liệu
mở trong các sản phẩm và dịch vụ mới.
Ví dụ, dữ liệu giao thông của Giao thông ở Luân Đôn
là được cấp phép mở. Nó đã chống trụ cho một dải
rộng lớn các nhà lập kế hoạch các tuyến giao thông
công cộng, sẵn sàng như những ứng dụng trên các thiết
bị điện thoại thông minh và di động.
Định vị giấy phép như thế nào
Các nhà xuất bản dữ liệu mở nên cung cấp sự truy cập
dễ dàng tới giấy phép cho tất cả các tập hợp dữ
liệu là sẵn sàng để truy cập, sử dụng và chia sẻ.
Vị trí và cách trình bày thông tin giấy phép có thể
khác nhau tùy thuộc vào quyền tài phán, nền công nghiệp
và phong cách cá nhân.
Thực hành tốt nhất gợi ý rằng các giấy phép nên là
dễ dàng để tìm kiếm và đọc. Trong phần sau, chúng tôi
chỉ cho bạn cách để tìm kiếm giấy phép.
Các giấy phép đơn giản, dễ tìm
Mỗi nhà xuất bản dữ liệu mở trình bày các giấy phép
của họ khác nhau. Đây là vài ví dụ.
Chính phủ Vương quốc Anh
Chính phủ Vương quốc Anh sử dụng Giấy phép Chính phủ
Mở (Open Government Licence)
Ví dụ này rõ ràng chỉ ra giấy phép đó ở đỉnh các
trang web, nơi tập hợp dữ liệu truy cập được. Thông
tin giấy phép đó là một đường siêu liên kết hiển
thị đầy đủ giấy phép đó.
Hãy xem qua tập hợp dữ liệu của ví dụ này và giấy
phép của nó. Khi bạn ở đó, bạn cũng có thể khai thác
tất cả các tập hợp dữ liệu và các dịch vụ khác họ
chào.
Chính phủ Singapore
Chính phủ Singapore cũng xuất bản dữ liệu mà chúng được
cấp phép mở nhưng giấy phép đó có thể khó định vị.
Các điều khoản và điều kiện của ‘giấy phép’ đó
truy cập được bằng việc nhấn vào biểu tượng hoặc
URL tải về của dữ liệu đó, hoặc thông qua đường
liên kết tới các điều khoản và điều kiện đó nằm
ở tận đáy của trang web.
Hãy xem qua tập hợp dữ liệu ví dụ này và giấy phép
của nó. Khi bạn ở đó rồi, bạn có thể khai thác tất
cả các tập hợp dữ liệu và các dịch vụ khác mà nó
chào.
Chính phủ Tanzania
Giống như Chính phủ Singapore, giấy phép dữ liệu mở
của Tanzania cũng có thể khó định vị.
Các điều khoản và điều kiện đó là truy cập được
bằng việc nhấn vào đường liên kết tới các điều
khoản và điều kiện đó nằm ở đáy của trang web. Từng
tập hợp dữ liệu riêng rẽ gây nhầm lẫn khi nêu ‘giấy
phép không được chỉ định’ (license not specified).
Hãy xem qua tập hợp dữ liệu này và giấy phép của nó.
Khi bạn ở đó, bạn có thể khai thác tất cả các tập
hợp dữ liệu và các dịch vụ khác nó chào.
Các dạng giấy phép
Giấy phép càng đơn giản, càng tốt.
Có nhiều giấy phép khác nhau. Để tối đa hóa sử dụng
lại, cố gắng áp dụng tiêu chuẩn giấy phép được sử
dụng rộng rãi rồi.
Cổng của châu Âu cũng cung cấp trợ
giúp cấp phép để giúp bạn chọn giấy
phép cho dữ liệu của bạn.
Các giấy phép Creative Commons
Các giấy phép Creative Commons được sử dụng rộng rãi
cho nội dung mở. Phiên bản 4.0 xem xét rõ ràng việc cấp
phép cho dữ liệu.
Có 3 phiên bản của giấy phép mở Creative Commons:
-
Public domain - Phạm vi công cộng: (CC0)
-
Attribution - Ghi công: (CC-BY v4.0)
-
Attribution & share-alike - Ghi công & Chia sẻ Tương tự: (CC-BY-SA v4.0)
Các giấy phép của phạm vi công cộng và ghi công trao
tính mềm dẻo nhất trong sử dụng dữ liệu trong khi giấy
phép Chia sẻ Tương tự có thể hạn chế sử dụng thương
mại dữ liệu đó.
Bạn có thể chọn giấy phép làm việc cho bạn trên
website của Creative Commons:
Các giấy phép được đặt hàng/được làm tùy ý
Giấy phép được làm theo kiểu may đo (bespoke) hoặc được
làm tùy ý được nhà xuất bản dữ liệu tự ý tạo ra
và đưa ra các điều kiện đặc thù với nó người sử
dụng phải tuân thủ. Các giấy phép may đo hoặc được
làm tùy ý có thể được nhà xuất bản viết ra hoặc
được tùy biến thích nghi từ một giấy phép tiêu chuẩn
qua sự bổ sung thêm các điều kiện mới và/hoặc sửa
đổi các điều kiện đang có.
Các giấy phép may đo và được làm tùy ý có thể làm
gia tăng tính phức tạp cho những người sử dụng dữ
liệu mở.
Họ có thể đưa ra các điều kiện đặc thù làm giới
hạn sử dụng, hạn chế tích hợp dữ liệu và, trong một
vài trường hợp, là khó cho những người sử dụng để
tuân thủ.
Các giấy phép chính phủ mở
Vài nhà xuất bản đã chọn phát triển các giấy phép
của riêng họ.
Các ví dụ tốt nhất gồm:
-
ngắn gọn
-
tương thích với các giấy phép được sử dụng rộng rãi
-
dễ tuân thủ
Ví dụ tốt về giấy phép mở rõ ràng đã được chính
phủ Pháp tạo ra.
Chính phủ Vương quốc Anh có ví dụ tốt về giấy phép
mở được phát triển theo cách này và được các bộ
của Vương quốc Anh sử dụng:
Các giấy phép của các bên thứ ba
Xuất bản dữ liệu mở có thể được yêu cầu như một
phần của đấu thầu, mua sắm và vòng đời hợp đồng.
Các bên thứ ba
Các chính phủ và các tổ chức thường sử dụng các nhà
thầu để cung cấp các dịch vụ nhân danh họ.
Các chính phủ và các tổ chức đó có thể cam kết xuất
bản dữ liệu mở về các dịch vụ, và mở rộng điều
đó cho các bên thứ ba.
Sự xuất bản này là quan trọng vì ở đâu tiền nhà
nước được chi tiêu, nó nên tạo ra lợi ích chung. Việc
mở dữ liệu ra là cách thức hiệu quả để giúp phân
phối điều này và làm cho nó minh bạch hơn.
Đưa dữ liệu mở vào các hợp đồng
Để đảm bảo dữ liệu được các nhà thầu thu thập
và sử dụng cũng được xuất bản như là dữ liệu mở,
tổ chức có thể:
-
đưa điều này như là điều kiện trong hợp đồng.
-
giữ lại quyền sở hữu dữ liệu đó để xuất bản nó như là dữ liệu mở cho bản thân họ.
Dữ liệu mở về hiệu suất
Dữ liệu về hiệu suất và dữ liệu liên quan tới cách
các dịch vụ được cung cấp cũng có thể được yêu
cầu đối với nhà thầu, để được xuất bản như là
dữ liệu mở.
Dữ liệu về hiệu suất trong quá khứ giúp cho các nhà
cung cấp tiềm năng hiểu được các phần nào của hợp
đồng là dễ hay khó, và khuyến khích cạnh tranh trong đấu
thầu.
Bạn sẵn sàng để cấp
phép?
Có 4 điều đơn giản để nhớ khi nói về việc cấp
phép. Bạn có thể nhớ chúng chứ?
Vì sao cấp phép cho dữ
liệu mở?
Dữ liệu của bạn cần gì để cho phép những người
sử dụng truy cập, sử dụng và chia sẻ?
-
Thông tin tiêu đề
-
Giấy phép
-
Thư điện tử từ người quản trị web
Đáp án đúng!
Không có giấy phép, dữ liệu sẽ ‘sẵn sàng công khai’,
nhưng những người sử dụng có thể không có sự cho
phép để truy cập, sử dụng và chia sẻ nó theo các luật
bản quyền và/hoặc cơ sở dữ liệu.
Bạn chắc chắn chứ?
Không có giấy phép, dữ liệu sẽ ‘sẵn sàng công khai’,
nhưng những người sử dụng có thể không có sự cho
phép để truy cập, sử dụng và chia sẻ nó theo các luật
bản quyền và/hoặc cơ sở dữ liệu.
Mở khóa giá trị trong dữ liệu mở
Giấy phép mở cho phép những người sử dụng truy cập,
sử dụng và chia sẻ dữ liệu mở. Sự cho phép nào khác
giấy phép mở phải cung cấp cho những người sử dụng?
-
Khả năng giải quyết tội phạm
-
Khả năng mạo danh nhà xuất bản
-
Khả năng sử dụng dữ liệu mở một cách thương mại
Đáp án đúng!
Để dữ liệu thực sự là mở, người sử dụng phải
được tự do không mất tiền để sử dụng dữ liệu đó
thậm chí cho các mục đích thương mại. Điều này tối
đa hóa đổi mới sáng tạo tiềm năng. Giấy phép đó
không phải cung cấp đảm bảo hoặc không cho phép những
người khác khiếu nại quyền sở hữu của dữ liệu
nguồn.
Bạn chắc chắn chứ?
Không có giấy phép, dữ liệu sẽ ‘sẵn sàng công khai’,
nhưng những người sử dụng có thể không có sự cho
phép để truy cập, sử dụng và chia sẻ nó theo các luật
bản quyền và/hoặc cơ sở dữ liệu.
Các dạng giấy phép
Dạng giấy phép nào sau đây là phù hợp nhất cho nhà
xuất bản dữ liệu mở?
-
Không có giấy phép
-
Giấy phép tiêu chuẩn của Creative Commons
-
Giấy phép may đo
Đáp án đúng!
Giấy phép tiêu chuẩn của Creative Commons là giấy phép
phù hợp nhất cho bất kỳ nhà xuất bản nào không có
bổn phận phải sử dụng họ các giấy phép đặc thù.
Bạn chắc chắn chứ?
Giấy phép tiêu chuẩn của Creative Commons là giấy phép
phù hợp nhất cho bất kỳ nhà xuất bản nào không có
bổn phận phải sử dụng họ các giấy phép đặc thù.
Các giấy phép của bên thứ ba
Các giấy phép mở có chỗ trong đấu thầu, mua sắm và
vòng đời hợp đồng chứ?
-
Chỉ nếu các nhà thầu yêu cầu chúng
-
Không, giấy phép không nên là một phần của quy trình đó
-
Các giấy phép mở nên là phần không thể thiếu cho vòng đời hợp đồng
Đáp án đúng!
Dữ liệu mở là cốt lõi cho vòng đời mua sắm. Các tổ
chức đấu thầu cho các dịch vụ có thể xuất bản dữ
liệu về hiệu suất và các dữ liệu liên quan để giúp
các doanh nghiệp đấu thầu cho các dịch vụ.
Bạn chắc chắn chứ?
Dữ liệu mở là cốt lõi cho vòng đời mua sắm. Các tổ
chức đấu thầu cho các dịch vụ có thể xuất bản dữ
liệu về hiệu suất và các dữ liệu liên quan để giúp
các doanh nghiệp đấu thầu cho các dịch vụ.
Các giấy phép dữ liệu
mở. Đơn giản.
Để dữ liệu của bạn là mở, nó nên được cấp phép
cho bất kỳ ai để truy cập, sử dụng và chia sẻ.
Việc cấp phép trao sự cho phép cho các doanh nghiệp, công
ty khởi nghiệp, chính phủ và cá nhân để đổi mới
sáng tạo với dữ liệu mở của bạn.
Việc cấp phép cho dữ liệu mở nên được cung cấp
trong đấu thầu, mua sắm và vòng đời hợp đồng.
Và hãy ghi nhớ, giấy phép càng đơn giản, càng tốt.
Trong bài tiếp sau, chúng ta đánh giá chất lượng dữ
liệu mở và xem xét việc chuẩn bị dữ liệu cho những
người sử dụng để sử dụng dễ dàng như thế nào.
Về bài trước ………. Tới bài sau
Dịch: Lê Trung Nghĩa
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét
Lưu ý: Chỉ thành viên của blog này mới được đăng nhận xét.