(Bài
viết cho hội thảo: ‘Xây dựng và khai thác tài nguyên
giáo dục mở’ do Hiệp hội các trường đại học, cao
đẳng Việt Nam chủ trì, phối hợp với Hội Thư viện
Việt Nam, Hội Tin học Việt Nam và 2 đơn vị trực thuộc
của nó là Câu lạc bộ Phần mềm Tự do Nguồn Mở Việt
Nam và Câu lạc bộ các Khoa - Viện - Trường CNTT-TT Việt
Nam, cùng với Khoa Thông tin - Thư viện của trường Đại
học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia
Hà Nội đồng tổ chức tại trường Đại học Thăng
Long, Hà Nội ngày 04/10/2019. Bài đăng trong kỷ yếu hội
thảo các trang 135-141; ISBN: 978-604-9864-69-8)
Tóm
tắt: Xây dựng và khai thác tài nguyên giáo dục mở
(TNGDM) vừa là các hoạt động rất quan trọng, mang tính
nền tảng cơ bản trong cả Giáo dục Mở (GDM) và Chuyển
đổi số của quốc gia, cũng vừa là chủ đề của hội
thảo khoa học năm 2019 do Hiệp hội các trường đại
học, cao đẳng Việt Nam (AVU&C) chủ trì, phối hợp
cùng với Hội Thư viện Việt Nam, Hội Tin học Việt Nam
và 2 Câu lạc bộ thành viên của nó là: (1) Câu lạc bộ
Phần mềm Tự do Nguồn Mở Việt Nam và (2) Câu lạc bộ
Khoa - Viện - Trường CNTT-TT Việt Nam đồng tổ chức. Hội
thảo năm nay diễn ra trong bối cảnh có nhiều sự kiện
quan trọng trong cũng như ngoài nước có liên quan trực
tiếp tới GDM, TNGDM và Chuyển đổi số Quốc gia với vài
lĩnh vực mở khác, hứa hẹn một sự chuyển mình sang
thế giới Mở trong những năm tới. Để chào mừng hội
thảo lần này và hướng tới thế giới MỞ vì lợi ích
của quốc gia trong Chuyển đổi số và tiếp cận CMCN4,
trong thời gian qua, AVU&C đã tổ chức không chỉ các
hoạt động giới thiệu và trình diễn demo, mà còn hàng
loạt các khóa thực hành khai thác TNGDM và cho ra mắt
trang web giaoducmo.avnuc.vn để quảng bá và triển khai TNGDM
cùng với các lĩnh vực mở khác vào thực tế cuộc sống
trong những năm tới.
Từ
khóa: Giáo dục Mở (GDM), giới
thiệu, demo, thực hành khai thác, Tài nguyên Giáo dục
Mở (TNGDM), chuyển đổi số quốc gia, UNESCO, khuyến cáo,
CMCN4.
Ngày
04/11/2013, Ban Chấp hành Trung ương đã ban hành Nghị quyết
số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục
và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện
đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Theo
đó, quan điểm chỉ đạo
là: ‘Đổi
mới hệ thống giáo dục theo hướng mở,
linh hoạt, liên thông giữa các bậc học, trình độ và
giữa các phương thức giáo dục, đào tạo. Chuẩn hóa,
hiện đại hóa giáo dục và đào tạo’ và
‘chủ động, tích cực hội nhập quốc tế để
phát triển giáo dục và đào tạo, đồng thời giáo dục
và đào tạo phải đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế
để phát triển đất nước’.
Hưởng
ứng triển khai Nghị quyết 29-NQ/TW, ngày 16/05/2018, Hiệp
hội các trường đại học, cao đẳng Việt Nam (AVU&C)
đã tổ chức hội thảo ‘Hệ thống giáo dục mở
trong bối cảnh tự chủ giáo dục và hội nhập quốc
tế’. Hội thảo này đã thu hút được trí tuệ của
rất nhiều học giả trong cả nước có sự quan tâm sâu
sắc tới giáo dục nước nhà, đã đưa ra nhiều khía
cạnh khác nhau để giải thích cho ‘giáo dục mở’, ‘hệ
thống giáo dục mở’ và các vấn đề liên quan, được
đúc kết trong 3 tập kỷ yếu với gần 1.500 trang, và một
trong những khía cạnh quan trọng như vậy, chính là tài
nguyên giáo dục mở.
Cũng
trong năm 2018, UNESCO đã đưa ra Khung năng lực CNTT-TT cho
các giảng viên phiên bản 3 (ICT CFT v3), một khung với
nhiều năng lực phù hợp với những biến đổi nhanh của
CNTT-TT và giáo dục hiện nay, một khung với nhiều công
nghệ phù hợp cho việc tiếp cận cách mạng công nghiệp
lần thứ tư (CMCN4) như các công nghệ di động, công nghệ
mạng, trí tuệ nhân tạo (AI), Internet của Vạn vật
(IoT), dữ liệu lớn (Big Data), thực tế ảo (VR) và thực
tế tăng cường (AR), và trên hết tất cả, là tài nguyên
giáo dục mở (TNGDM) được xếp ở vị trí số 1 trong
các công nghệ đó, và nó được tích hợp như một yếu
tố không thể thiếu trong giáo dục mọi cấp vào trong cả
3 mức tri thức của ICT CFT v3 gồm: (1) Giành được tri
thức; (2) Đào sâu tri thức; và (3) Tạo lập tri thức.
UNESCO khuyến cáo các quốc gia tùy biến khung chung này cho
phù hợp với điều kiện của từng quốc gia thành viên,
để có khả năng hoàn thành một loạt các mục tiêu phát
triển bền vững - SDG
(Sustainable Development Goal), trong đó có SDG 4 về đảm bảo
giáo dục chất lượng toàn diện và công bằng và thúc
đẩy cơ hội học tập suốt đời cho tất cả mọi
người cho tới năm
2030. Đây cũng là
SDG về giáo dục
mà Việt Nam đang nỗ lực phấn đấu để đạt được.
Có
thể là khó để Việt Nam tiếp cận được CMCN4, một
cuộc cách mạng tri thức, nếu giáo dục Việt Nam không
có khả năng để giành được tri thức một cách tự do,
với chi phí thấp nhất có thể, cho số người lớn nhất
và không có giới hạn cho toàn dân Việt Nam nói chung, cho
gần 25 triệu người dân Việt Nam nói riêng đang hàng
ngày sống và làm việc trong khu vực giáo dục như hiện
nay, điều mà TNGDM có khả năng mang tới, để rồi từ
các tri thức giành được một cách tự do đó, chúng ta
có thể đào sâu tri thức, rồi sau đó chúng ta - các
giảng viên, sinh viên và các nhà nghiên cứu cùng với các
công ty đổi mới sáng tạo - sáng tạo tri thức mới để
đáp ứng được các nhu cầu của CMCN4, chứ không chỉ
sử dụng tri thức một cách thụ động như chúng ta
thường thấy hiện nay. Điều này càng củng cố và khẳng
định vai trò rất quan trọng của TNGDM trong việc có khả
năng giúp cho Việt Nam tiếp cận được CMCN4 một cách
khôn ngoan nhất.
Hội
thảo năm nay là sự tiếp tục những kết qua bước đầu
thu được qua hội thảo năm 2018, với nhận thức về
khía cạnh TNGDM như một yếu tố nền tảng cơ bản, rất
quan trọng của giáo dục mở cần được phát triển, như
được GS. TS. Trần Hồng Quân, Chủ tịch của Hiệp hội
các trường đại học, cao đẳng Việt Nam đã nêu trong
phát biểu tổng kết hội thảo năm 2018[1]: ‘Cần có chủ
trương và chính sách phát triển các nguồn tài nguyên
giáo dục và khoa học là điều kiện quan trọng phát
triển giáo dục mở. Cần có quy định pháp luật và
chính sách liên quan đến sở hữu trí tuệ’.
Hội
thảo năm nay được tiến hành trong bối cảnh Luật Giáo
dục số 43/2019/QH14 vừa
được Quốc hội thông qua ngày 14/06/2019 với mục tiêu
tổng quát được nêu trong Luật là:
‘Xây
dựng nền giáo dục mở,
thực học, thực nghiệp, dạy tốt, học tốt, quản lý
tốt; có cơ cấu và phương thức giáo dục hợp lý, gắn
với xây dựng xã hội học tập; bảo đảm các điều
kiện nâng cao chất lượng; chuẩn hóa, hiện đại hóa,
dân chủ hóa, xã hội hóa và hội nhập quốc tế hệ
thống giáo dục và đào tạo; giữ vững định hướng xã
hội chủ nghĩa và bản sắc dân tộc. Phấn đấu đến
năm 2030, nền giáo dục Việt Nam đạt trình độ tiên
tiến trong khu vực’;
Để
thực hiện được mục
tiêu tổng quát đó, Luật đã chỉ rõ trong Điều 4, Khoản
3: ‘Phát triển hệ
thống giáo dục mở,
xây dựng xã hội học tập nhằm tạo cơ hội để mọi
người được tiếp cận giáo dục, được học tập ở
mọi trình độ, mọi hình thức, học tập suốt đời’;
và trong Điều 6, Khoản 1: ‘Hệ
thống giáo dục quốc dân là hệ thống giáo dục mở,
liên thông gồm giáo dục chính quy và giáo dục thường
xuyên.’
Hệ
thống giáo dục mở Việt Nam đang hướng tới trong bối
cảnh tự chủ và hội nhập quốc tế, như được nêu
trong nghị quyết trung ương số 29 và Luật Giáo dục số
43 được nêu ở trên có nhiều khía cạnh khác nhau[2],
như: mở cho mọi đối tượng học; mở về không gian
học; mở về phương pháp giảng dạy - đào tạo; mở về
quan hệ đào tạo xuyên quốc gia; mở với các công nghệ
đào tạo như với sự tham gia của các công nghệ thông
tin và truyền thông; mở về các loại hình học tập; mở
về thời gian học, và một khía cạnh không thể thiếu,
là TNGDM.
Không
thể xây dựng và phát triển một hệ thống giáo dục mở
mà không xây dựng và phát triển TNGDM!
Hội
thảo năm nay ‘Xây dựng và khai thác tài nguyên giáo dục
mở’ kỳ vọng sẽ có những gợi ý và ý kiến đóng
góp thiết thực cho việc xây dựng các văn bản dưới
luật để phát triển hệ thống giáo dục mở, và đưa
hệ thống giáo dục quốc dân thành hệ thống giáo dục
mở, góp phần xây dựng nền giáo dục mở như mục tiêu
của Luật đã đề ra.
Bên
cạnh đó, hội thảo năm nay 2019 diễn ra trong bối cảnh
chính phủ đang đẩy mạnh và hoàn thiện việc xây dựng
Đề án Chuyển đổi số Quốc gia với nhiều yếu tố MỞ
như tài nguyên giáo dục mở, truy cập mở, dữ liệu mở,
cổng dữ liệu chính phủ mở, hạ tầng mở, phần mềm
nguồn mở, định dạng mở, tiêu chuẩn mở, .v.v., những
vấn đề mang tính liên ngành mà khó có ngành nào một
mình có thể làm được. Điều này gợi ý cho sự kết
hợp ngày càng chặt chẽ giữa CNTT-TT với giáo dục, khoa
học và văn hóa, giống như những gì UNESCO - Tổ chức
của Liên hiệp quốc về giáo dục, khoa học và văn hóa
đã trình bày trong ứng dụng và phát triển Khung năng lực
CNTT-TT cho các giảng viên phiên bản 3 như được nêu ở
trên.
Chính
vì lý do này, năm nay, Hiệp hội các trường đại học,
cao đẳng Việt Nam (AVU&C) chủ trì, phối hợp với Hội
Thư viện Việt Nam (VLA), Hội Tin học Việt Nam (VAIP) và 2
đơn vị trực thuộc Hội Tin học Việt Nam là Câu lạc
bộ Phần mềm Tự do Nguồn Mở Việt Nam (VFOSSA) và Câu
lạc bộ các Khoa - Viện - Trường Công nghệ thông tin và
Truyền thông Việt Nam (FISU) đồng tổ chức hội thảo
‘Xây dựng và khai thác tài nguyên giáo dục mở’.
Đây
là cơ hội để các cơ sở giáo dục đại học và giáo
dục nghề nghiệp, cùng với các đơn vị chuyên ngành thư
viện và công nghệ thông tin trong cả nước - các bên
tham gia không thể thiếu trong ứng dụng và phát triển
giáo dục mở và tài nguyên giáo dục mở, cùng nhau nghiên
cứu, trao đổi, chia sẻ nhận thức và kinh nghiệm triển
khai thực tế các vấn đề đó trong thời gian qua để từ
đó có các hoạt động tốt hơn trong thời gian tới. Hy
vọng hội thảo dạng liên ngành mới mẻ này của
các đơn vị đồng tổ chức năm nay sẽ còn được
duy trì và mở rộng trong những năm tới, góp phần đáp
ứng nhu cầu đưa Việt Nam tiếp cận CMCN4 đồng bộ và
đồng vận hơn, và thực tế hơn.
Hội
thảo năm nay diễn ra còn
trong bối cảnh
UNESCO đang chuẩn
bị thông qua Khuyến cáo chính thức về TNGDM nhân Hội
nghị Toàn thể phiên thứ 40 của UNESCO[3] vào tháng sau,
tháng 11/2019. Từ
cuối tháng
5/2019, bản phác
thảo Khuyến
cáo đã được đưa ra,
kêu
gọi và khuyến khích đầu
tư toàn cầu vào 5 lĩnh vực hỗ trợ TNGDM:
(1)
xây dựng năng lực, (2) phát triển chính sách hỗ trợ,
(3) đảm bảo truy cập bình đẳng và có sự tham gia tới
TNGDM
chất lượng, (4) các mô hình bền vững cho TNGDM,
và
(5) hợp tác quốc tế.
Sau
khi Khuyến cáo được thông qua, UNESCO đã có dự kiến
mời các quốc gia thành viên thực hiện tiến trình luật
hóa để triển khai Khuyến cáo đó vào thực tế cuộc
sống ở từng quốc gia thành viên. Hy vọng các
khía cạnh của
Khuyến cáo này
sẽ định hướng tốt
cho nhiều nội dung của
các
hội thảo những năm tới về giáo dục mở nói chung,
TNGDM nói riêng ở Việt Nam.
Bằng
hành động cụ thể và thiết thực để chào mừng hội
thảo ‘Xây dựng và khai thác TNGDM’, cũng như chào mừng
sự kiện UNESCO sẽ phê chuẩn Khuyến cáo về TNGDM vào
tháng 11 tới, bên cạnh các sự kiện giới thiệu và demo
TNGDM, trong thời gian vài tháng qua, Hiệp hội các trường
đại học, cao đẳng Việt Nam chúng tôi đã tổ chức
hàng loạt các khóa tập huấn thực hành ‘Khai thác
TNGDM’ theo phương thức huấn luyện huấn luyện viên ở
các trường đại học, cao đẳng ở các tỉnh thành khác
nhau như Hà Nội, Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Thái Nguyên, Tiền
Giang và Vĩnh Long cho các cán bộ thư viện, các cán bộ
công nghệ thông tin, các giảng viên, các nhà nghiên cứu
và một số cán bộ quản lý cấp khoa - phòng - bộ môn -
trung tâm với số lượng hơn 320 người tham dự, gấp hơn
ba lần so với từ năm 2018 trở về trước (xem bảng ở
phần phụ lục).
Hiệp
hội chúng tôi cũng có ý định sẽ tiếp tục tiến hành
hàng loạt các khóa tập huấn thực hành đó ngay sau khi
kết thúc hội thảo này, và kỳ vọng sẽ hợp tác với
các đơn vị đồng tổ chức hội thảo để triển khai
các hoạt động như vậy ở phạm vi càng rộng càng tốt
ở khắp các cơ sở giáo dục mọi cấp ở Việt Nam, với
mong muốn chuyển ‘Từ cam kết thành hành
động’[4] cụ thể, hệt như khẩu hiệu được Hội
nghị Toàn cầu lần thứ 2 về TNGDM tại Slovenia năm 2017
đã đưa ra cho thế giới.
Ngay
trước thềm của hội thảo này, Hiệp hội các trường
đại học, cao đẳng Việt Nam đã cho ra mắt website Giáo
dục Mở - Tài nguyên Giáo dục Mở - Ứng dụng và Phát
triển ở địa chỉ http://giaoducmo.avnuc.vn/
để quảng bá và triển khai việc ứng dụng và phát
triển GDM, TNGDM và các lĩnh vực mở khác trong thời gian
tới.
Hội
thảo năm nay kéo dài 1 ngày. Buổi sáng chủ yếu là phần
dành cho các tham luận chính của các đơn vị đồng tổ
chức hội thảo; sau phần đó là phần hỏi - đáp và
tranh luận của những người tham dự với các diễn giả.
Buổi chiều là các phiên đậm chất kỹ thuật hơn, với
3 phiên gồm: (1) Giải pháp hạ tầng và an toàn/an ninh hệ
thống cho TNGDM; (2) Tài nguyên mở với hệ thống thư viện
Việt Nam; và (3) Giới thiệu và demo TNGDM.
Chú
giải:
[1]
Kỷ yếu hội thảo. Trích bài phát biểu tổng kết hội
thảo của giáo sư Trần Hồng Quân. Hệ thống giáo dục
mở trong bối cảnh tự chủ giáo dục và hội nhập quốc
tế, tập 3, trang 17
[2]
GS. TS Phạm Tất Dong, Hội Khuyến học Việt Nam: Trường
đại học trong sự nghiệp xây dựng xã hội học tập,
góp phần đào tạo nhân lực chất lượng cao trước bối
cảnh phát triển của cách mạng công nghiệp lần thứ
tư. Kỷ yếu hội thảo ‘Tái cấu trúc hệ thống
giáo dục đại học và giáo dục nghề nghiệp của Việt
Nam cho các thập nhiên đầu của thế kỷ XXI’, tập 3,
tr. 1-21.
[3]
Lê Trung Nghĩa biên
dịch: Cuộc họp
của các chuyên gia liên chính phủ thông qua Khuyến cáo
Phác thảo được làm lại về Tài nguyên Giáo dục Mở:
https://vnfoss.blogspot.com/2019/07/cuoc-hop-cua-cac-chuyen-gia-lien-chinh.html
[4]
Lê Trung Nghĩa biên
dịch, 2017: Tài
nguyên giáo dục mở - Từ cam kết tới hành động - học
tập vì
sự phát triển bền vững:
https://www.dropbox.com/s/vyoczt07w3r49pf/2017_COL_OER-From-Commitment-to-Action-Vi-15102017.pdf?dl=0
[5]
Lê Trung Nghĩa, 2018:
Sáng kiến: Tạo
video truy cập mở - bước khởi đầu thực tế cho các
thư viện, các cơ sở đại học và cao đẳng ứng dụng
và phát triển các tài nguyên truy cập mở và được cấp
phép mở:
https://vnfoss.blogspot.com/2017/12/sang-kien-tao-video-truy-cap-mo-buoc.html
Phụ
lục
Danh
sách các lớp tập huấn thực hành ‘Khai thác
TNGDM’ theo sáng kiến ‘Tạo video truy cập mở’
sạch về bản quyền[5], bắt đầu từ cuối năm 2017 cho
tới nay.
TT
|
Cơ
sở giáo dục - Đơn vị tiến hành tập huấn
|
Thời
gian
|
Số
lượng học viên
|
Ghi
chú
|
21
|
2
ngày, 24-25/09/2019
|
20
|
Đợt
1
|
|
20
|
2
ngày, 17-18/09/2019
|
20
|
Đợt
1
|
|
19
|
2
ngày, 10-11/09/2019
|
13
|
Đợt
1
|
|
18
|
2
ngày, 29-30/08/2019
|
19
|
Đợt
1
|
|
17
|
2
ngày, 26-27/08/2019
|
24
|
Đợt
1
|
|
16
|
2
ngày, 22-23/08/2019
|
10
|
Đợt
1
|
|
15
|
2
ngày, 15-16/08/2019
|
15
|
Đợt
1
|
|
14
|
2
ngày, 12-13/08/2019
|
21
|
Đợt
1
|
|
13
|
2
ngày, 05-06/08/2019
|
25
|
Đợt
1
|
|
12
|
2
ngày, 02-03/08/2019
|
14
|
4
trường ĐH, CĐ
|
|
11
|
Đại
học Sư
phạm Kỹ thuật TP. Hồ
Chí Minh
|
2
ngày, 13-14/06/2019
|
25
|
Cán
bộ trong và ngoài ĐHSPKT
|
10
|
1
ngày, 21/05/2019
|
35
|
Đợt
2
|
|
09
|
1
ngày, 15/05/2019
|
27
|
Đợt
2 đầu tiên
|
|
08
|
1
ngày, 10/05/2019
|
20
|
-
|
|
07
|
1
ngày, 08/05/2019
|
15
|
-
|
|
06
|
1
ngày, 16/04/2019
|
10
|
Đợt
1
|
|
05
|
1
ngày, 27/03/2019
|
10
|
-
|
|
Tổng
số trong năm 2019 cho tới hết tháng 09/2019:
|
283
|
|||
2018
trở về trước
|
||||
04
|
Liên
chi hội Thư viện đại học khu vực phía Bắc
(NALA), 34 thư viện đại học-cao đẳng tham gia
|
7
ngày trong tháng 08/2018
|
60
|
Hầu
hết là các cán bộ thư viện
|
03
|
1
ngày, 17/11/2017
|
11
|
-
|
|
02
|
1
ngày, 03/11/2017
|
11
|
-
|
|
01
|
Đại
học Thăng
Long, Hà
Nội
|
2
ngày 21-22/09/2017
|
10
|
Khóa
đầu tiên
|
Tổng
số:
|
92
|
|||
Tổng
số toàn bộ các năm cho tới hết tháng 09/2019:
|
375
|
Giấy
phép nội dung: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/
Lê
Trung Nghĩa
PS:
Tải về bài viết ở định
dạng PDF:
https://www.dropbox.com/s/m8f62r92zlsocaz/OED_OER_Overview_VN_2019.pdf?dl=0
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét
Lưu ý: Chỉ thành viên của blog này mới được đăng nhận xét.